Ecco gli otto racconti arrivati in redazione

El tilè
El tilè l’èra el nume del me mesté. In tanti l’àn fai, anca di gran šavài. L’è un nume che urmài el gh’à sü la carpìa, dai tanti ani che i èn pasàdi, da quande i barašén l’han fai diventà el sò laurà.
Amò incö el tilè el ghe inšebìs la sò roba a quèl che el tröva; ch’el sia un lignamè o un ufelè, per lü l’è sèmper un gran piašè, fa vède la so mercansìa, anca se füdés una farmacìa cun indrèn una duturèsa bèla, ma tantu fèla. El pöde vèndete dal ninsö, ala mènera, al padlòte. L’impurtante, se sa, in chi tèmpi chì de gran tribülà, l’è guadagnà.
Sali Filippo, 44 anni

La carpìa d’la discòrdia
L’altra matìna, nel dersedàme, da suta le dùbie, ho viste una carpìa arènta al me armuàr. Oh Signùr, cume mai?
Alùra son levàda sü bèla lüghìda, ho ciapàde la scua cul màneghe lunghe e me son misa adré a fa i mesté e vurèvi fa šu la carpìa. Nel netà ho rute el picàn de la scua! Adès se fo? Son ‘ndai dal legnamè e l’ho fai giüstà cume se pudèva. El lignamè che l’è un po’ un šavaiòn, el gh’à mis un toche de ramén tra el picàn e la scua. M’l’à giüstàda propi in una quai manéra!
Nel gni indré ò truàde per strada la me višìna Trešìna. L’era ‘ndai dala Cašalinga a tö ‘na bròca per i fiuri del so giardén e la tegnìva in man cume se sarés stai una reliquia. Gh’ér da ride: me cun la me scua meša ruta e la Trešìna cun la bròca per i pampulòn! Me nègra mel capél e le che la següteva a parlàme insèma cume una fèla!
Gènte! Per fa šu una carpìa gh’ò giuntàde scua, màneghe e quantu gh’è! In pü me son inversàda cun la Trešìna! Fèvi mèi a sta suta le dùbie bèl al colde e lasà la carpìa ‘nde l’èra.
Paola Pievo e Francy Ferrari

Nadài de ‘na vòlta
I Nadài de ‘na vòlta, i erùn no cume quèi del dì d’incö. Gh’èra la mišeria e tüti i se cuntentèvun de chel pòche che gh’èra e la spartìvun cui oltri. La matìna de Nadàl, i fiulèn i se dersedèvun che föra gh’èra amò scür; i saltèvun šu dal léte e i fèvun a šbütòn per cur a vède se gh’èva purtàde Gešü Bambén; anca se le pigòte e i cavalén cun la baretìna i erùn šamò rüvàdi cun Santa Lusìa un chi dì prima.
Ne le cà de alùra, bàse e scüre, šu da bas, ne la cà (perché la stànsa l’èra in desùra), o gh’èra el stuén o el camén. Tüti i se truèvun denànse al föghe per sculdàs e l’ome, ogni tante, cul bernàs el muèva le brasche; insì una brànca de burnìše i vulèvun intùrnu cume tante stelìne ch’i se šmurfèvun ne l’aria.
Cun le màn tènce el pelèva un para de narànsi o de mandarén, che’l Bambén Gešü l’èva fai truà sul tàul, e la rüsca la cacèva sü le brasche per prufümà tüta la cà.
A mešdì i se setèvun tüti a taula a güstà un bèl piate de raviö in bröde e ‘l capòn cul pièn. Un po’ de mustàrda, un po’ de früta sèca e, sül finàl, el panòn.
Föra magàri gh’èra la nève, le bròche i se pieghèvun suta al sò pèš, pòca l’èra la gènte in gìr per la strada, perché le fèste i rüvèvun ‘na vòlta l’ane e ièrun dešideràde da tüti.
Marta Tonali, 31 anni

Olter che “bon ton”
Le fèle, per ešèmpi, i en quèle che i dišun che el dialète ...lur la cunùsun no, perché a ca sua se dröva el “bon ton”.
Se ghe scàpa föra ‘na parola cun le amìše e i fan maròn,i vègnun tüte ruse, tame un pampulon.
I èn tantu delicàde, a so dì, anca de custitüsion, guai a daghe un fruche per sbali…, i ciamun le guardie perché i gh’an dai un gran šbütòn.
Se per casu i trövun una carpìa, i tàcun a saltà e a vušà chi gh’àn pagüra del ragne, e tuca a un chidön d’oltri a tiràla via.
Una volta pö, vel diši no…vüna la quasi dai da büte, perché un’altra la gh’èva el vestì tame el so.
Ma quande d’estade fa chi gran caldòn e la pusè bèla roba l’è una fèta de melòn…i te mangiun anca le rüsche, olter che “bon ton”.
Sari Caterina 38 anni

Rubà le mugnàghe
Un dì, cun le me amìše, sème ‘ndai ne l’orte de Rusén a rubà le mugnaghe.
Ème scavalcade i dü fii de ramén che gh’èra e, tra un šbüton e l’olter, sème reüsìde a ‘ndà indrèn.
Ghèveme pagüra da fa dersedà el padron, ème traversàde el santé in meš a un mas de pampulòn, ème mangiade le mugnàghe e spüdade la rüsca.
Gh’ème stupàde la buca a una nosta amiša, fèla, perchè la sütèva a ride e, cuntènte de quel che èveme fai,…sème scapàde!
Piera Negri Piacentini di anni 78

‘Ngiòla el lignamè
Te sentüde? Morte ‘Ngiòla el lignamè!
Se gh’è gnüde? Un culpe, l’èra in léte, le ‘ndai in bagne e le restàde là!
Me dispiàs, anca se l’èra un pòr šavài, el gh’èva un brütu visi, el cumincèva a parlà e, ogni parola ch’el dišèva, el te dèva un šbüton. Un dì l’èr fèrme cun Tognu ch’el ghe dišèva: ‘Ngiòla, se t’la finìsi no da dame i šbüton, te tiri tènce che nanca la tò dòna la te cunùs pü”.
O che martér che le stai da murì in ch’la stagiòn chì! L’èra mèi ch’el stèva suta la dùbia, spetàndu la bèla stagiòn e chisà quanta gènte sarés ‘ndai a corpe.
Fa gnèn pro se adré al füneràl i parlèvun del por ‘Ngiòla, per finì pö cul šmurbià e parlà di so mesté!
Ala matina, prima da’nda a laurà, el se fèva ‘na bròca de vén, e quande el gnèva föra de cà, el gh’èva el nas ch’el parìva un pampulòn da quante l’èra rus.
A numinàl da vive, de scumàgna i ghe diševùn ’Ngiòla fàcia da bernàs e, quande el ’ndèva in gir cul so can, la gènte la dišèva: “Cume i se sumìgliun, un penél tüti dü”.
El gh’èva el stùmeghe de fèr, se ‘l mangèva i gravišén e le rüsche de pürtügàl, el digerìva anca quèi!
Rino Bagnaschi, 74 anni

Süche e melòn a la so stagiòn
Stamatìna l’è vegnüda a truàme me surèla, tüta vestìda da fèsta: la gh’èva sü ‘na tremènda stivalàda fin’al šenöge con un vestì un pò cürte per la so’ età (50 ani sunàdi). Apèna l’ò vista gh’ò dì: “Ma ‘nde te vè cunsàda insì?”. Le la m’à fai una pirulèta denànse per fas rimirà: “Guarda ‘me sto bèn, pari ‘na mudèla!”. “A püsè che ‘na mudèla, te me pari ‘na fèla!”. E intànte che sèri adré a pelà i patàti, gh’ò tiràde una rüsca sul cupén. “Se te fè, te dè da büte?” la m’à dì e me gh’ò risposte: “A la t’è ‘ndai bèn che l’èra no una burnìša bèla còlda pelènta, se de nò te fèvi balà la tarantèla!”. “Te gh’èvi apèna da pruàghe, te ciapèvi un šbütòn che te mandèvi šù per le scale a rigulòn!”.
Dòpu quater ciciaràde e ‘na tasìna de café, l’éra ura da ’ndà a cà. La mudéla-fèla la s’à misa in testa un caplén cun un picàn in punta. Cume l’ò vista, me son misa a ride e gh’ò dì: “A te manchèva apèna quèl, adès te me pari pròpri un quader de Picàs!”.
Marilena Fratti, 53 anni

El Circulén
I m’àn sèmper dì che suta el campanén gh’è pan e vén! E l’èra pròpi vira!
Anca chi da nön, suta al campanén gh’èra una volta el Circulén del sciur Giuanén e d’la sciura Gina.
Gina l’èra la maga d’la cüsìna, l’èra tüta ciapàda, tra padlén, padlòti e padlòn a preparà le so specialità: da la tripa al brašà, dal pès a la carne.
El Circulén l’èra el cör del paìs. Tüte le nuità i pasevùn da lì, l’èra mèi del “Gazzettino Padano”.
Ognidön dišèva la sua: “Te sentide quel là…?” “Tel sè che ...? “ “I m’àn di …!” “Ho viste …!”.
Se sèva tüte de tüti, nisön pudèva salvàs.
Gh’èra sèmper tanta alegrìa, tanta vöja da truàs, da stà insèma e schersà.
El Circulén l’èra de tüti. Apèna föra da mèsa i fèvùn una scapàda a béve el café o un bicér de vén.
Gh’èra pö quei che a matina bunùra i spetèvun föra che Giuanén el derviva, per cumincià la giùrnada cun el grapén.
Anca i prèti, tra una mèsa e l’òltra, tra una cumegnòn e l’òltra, i ‘ndèvun a truà Giuanén.
Gh’èra el lignamè, el spasacamén tüte tènce in fàcia, gh’èra quel che ‘ndèva a catà sü i gravišén da brušà.
A dišnà l’èra el mumènte di impiegàdi de banca e di dutùri de l’uspedàl lì arènta, che dopu le višite e le uperasiòn i ‘ndèvun a mangià le buntà che la sciura Gina l’èva preparàde.
Le cumpagnìe i pasèvun el dùbas a giügà a carte, cantà e beve; pö, la sira, bei rusi ‘me i pulòn, i ‘ndèvun a cà, suta le dubie al colde a durmì.
In méš a tanti, capitèva anca un chi šavai, che dopu un para de bicéri, i ‘ndèvun a rügà e magari scapèva un chi šbutòn.
Giuanén el gh’èva un bèl da fà cun lur, ma lü l’èra brave, el Circulén l’èra tüta la so vita!
Gh’èra anca quei che i gh’èvun nanca un franche per pagà, alùra Giuanén, che el gh’èva un cör pusè gròs de lü, el ghe paghèva da beve e anca da mangià.
Chi müri lì i n’àn viste e sentüde de tüti i culùri e menu mal che i g’han no la parola …!
Vitaloni Carlo, 59 anni